Przejdź do treści

Ochrona własności

Cywilnoprawne środki ochrony prawa własności:Prawo własności ma charakter bezwzględny i jest skuteczne wobec wszystkich uczestników obrotu prawnego. Osoby trzecie są zobowiązane szanować cudze prawo własności. Realizacji tego obowiązku służą roszczenia chroniące prawo własności. Wyróżnia się roszczenia petytoryjne, czyli chroniące prawo, oraz roszczenia posesoryjne chroniące posiadanie. Wśród roszczeń petytoryjnych można wyróżnić roszczenia windykacyjne (wydobywcze), powstające gdy właściciel zostaje bezprawnie pozbawiony posiadania rzeczy, a także roszczenia negatoryjne (o zakazanie naruszeń), powstające w razie innego bezprawnego wkroczenia w sferę władztwa właściciela nad rzeczą. Dodatkową ochronę petytoryjną uzupełniają tzw. Roszczenia uzupełniające, których celem jest naprawa uszczerbku spowodowanego pozbawieniem właściciela władztwa nad rzeczą.Roszczenie windykacyjne:Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Roszczenie właściciela polega tutaj na żądaniu „wydania rzeczy”, a więc zmierza do jej „wydobycia”. Uzasadnione jest więc terminologiczne posługiwanie się łacińskim pojęciem rei vindicatio, albo polskim określeniem „roszczenia wydobywczego”, „roszczenia windykacyjnego”, „skargi wydobywczej”, „skargi windykacyjnej”, „powództwa windykacyjnego”, czy „powództwa wydobywczego”. Przesłanką jest bezprawne pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą.Treścią roszczenia windykacyjnego jest żądanie wydania rzeczy. Obejmuje wydanie rzeczy w takim stanie, w jakim ona się znajduje w czasie realizacji roszczenia. W celu zaspokojenia roszczenia windykacyjnego powinno nastąpić „w naturze” wydanie rzeczy, a nie jej wartości. Zużycie rzeczy windykowanej powoduje „zniesienie” prawa własności i wygaśnięcie roszczenia windykacyjnego. Odrębną kwestią jest zaś odpowiedzialność posiadacza za zużycie rzeczy. W razie pogorszenia stanu rzeczy właściciel może, mimo wszystko, żądać jedynie wydania mu rzeczy według aktualnego stanu. W dodatku ma obowiązek przyjęcia rzeczy w stanie pogorszonym.Równocześnie trzeba podkreślić, że nie obowiązuje tutaj wydanie rzeczy cum omni causa, to znaczy z wszystkimi przychodami. W polskim systemie prawnym roszczenie o wydanie pobranych pożytków i przychodów z rzeczy windykowanej, o zwrot wartości pożytków zużytych lub nie pobranych wbrew zasadom prawidłowej gospodarki traktuje się jako roszczenie odrębne, samodzielne w stosunku do roszczenia windykacyjnego, zależne od specjalnych przesłanek.Legitymację czynną do wystąpienia z roszczeniem windykacyjnym ma właściciel rzeczy. W myśl art. 6 k.c. spoczywa na nim ciężar udowodnienia, że przysługuje mu prawo własności. Gdy roszczenie windykacyjne dotyczy nieruchomości mającej urządzoną księgę wieczystą, właściciel, którego prawo jest wpisane w księdze, korzysta z domniemania zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym. Przeciwko domniemaniu z wpisu nie można powoływać się na domniemanie prawa wynikające z posiadania. roszczenie windykacyjne przysługuje również każdemu ze współwłaścicieli, który może samo dzielnie dochodzić wszelkich roszczeń zmierzających do zachowania wspólnego prawa. Legitymację procesową do wniesienia powództwa windykacyjnego do sądu ma również prokurator oraz Rzecznik Praw ObywatelskichBiernie legitymowana jest osoba, która faktycznie włada cudzą rzeczą bez podstawy prawnej. Może to być posiadacz, jak też osoba władająca nią w cudzym imieniu, czyli dzierżyciel. Na właścicielu spoczywa obowiązek udowodnienia, że pozwany włada rzeczą. Na korzyść osoby, która włada rzeczą, przemawia wynikające z posiadania domniemanie prawne, że to ona jest właścicielem rzeczy. Domniemanie wynikające z tych dwóch przepisów może być obalone dowodem przeciwnymRoszczenie windykacyjne jest bezwzględnie skuteczne wobec każdego, kto dokonuje naruszenia cudzej własności. Ma charakter obiektywny, co oznacza, że przesłanką jefo powstania jest sam fakt naruszenia prawa własności. Nie ulega przedawnieniu, jeżeli dotyczy nieruchomości. W odniesieniu do rzeczy ruchomych ulega przedawnieniu, którego termin wynosi 10 lat.Roszczenie negatoryjne: Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.„Roszczenie negatoryjne” (actio negatoria) nazywane jest również roszczeniem „przeczącym” lub „zaprzeczającym”. Chodzi wszakże o zaprzeczenie (wykluczenie) korzystania z cudzej rzeczy. Roszczenie negatoryjne jest – podobnie jak rei vindicatio - wymierzone przeciwko trwałemu wkroczeniu w sferę uprawnień właściciela przez osobę nieuprawnioną, która wyrazić się może w wytworzeniu ciągłego lub powtarzającego się i grożącego powtórzeniem się stanu pogwałcenia sfery uprawnień właściciela. Uprawnienie do żądania zaprzestania naruszeń znajduje zastosowanie w sytuacji istnienia realnego niebezpieczeństwa powtarzających się działań bezprawnych, wkraczających trwale w sferę prawa własności i ma ono na celu zapobieżenie naruszeniom w przyszłości (wyrok SN z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 1021/00). Nie jest zatem takim naruszeniem w rozumieniu art. 222 § 2 k.c. wkroczenie w sferę cudzego prawa własności w okolicznościach wskazujących na to, że się to więcej nie powtórzy.Roszczenie negatoryjne jest środkiem ochrony własności wymierzonym przeciwko aktualnie realizującej się bezprawnej ingerencji w sferę uprawnień właściciela, które jednak nie polega na pozbawieniu go posiadania rzeczy. Celem roszczenia negatoryjnego jest położenie kresu takiej bezprawnej ingerencji i usunięcie stanu naruszającego własnośćNa treść roszczenia negatoryjnego składają się dwa uprawnienia przyznane właścicielowi: możliwość żądania przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz zaprzestania naruszeń. W zależności od okoliczności właścicielowi może przysługiwać jedno albo drugie uprawnienie, albo obydwa łączniePrzywrócenie stanu zgodnego z prawem polega na wyeliminowaniu ingerencji osoby nieuprawnionej w sferę władztwa właściciela oraz na usunięciu skutków naruszeń, to jest doprowadzenie rzeczy do takiego stanu, w jakim była przed naruszeniemPodobnie jak przy roszczeniu windykacyjnym legitymowanym czynnie do wystąpienia z roszczeniem negatoryjnym jest właściciel, a także współwłaściciel. Biernie legitymowanym jest ten, kto bezpośrednio narusza prawo własności w inny sposób niż poprzez pozbawienie właściciela władztwa nad rzeczą.Roszczenie negatoryjne jest bezwzględnie skuteczne wobec każdego, kto dokonuje naruszenia cudzej własności. Ma charakter obiektywny, o oznacza, że przesłanką jego powstania jest sam fakt naruszenia prawa własności. Nie ulega przedawnieniu, jeżeli dotyczy nieruchomości. W odniesieniu do rzeczy ruchomych ulega przedawnieniu, którego termin wynosi 10 lat.Roszczenia uzupełniające: Przedmiotem roszczenia jest naprawienie uszczerbku wynikającego z pozbawienia możności korzystania z rzeczy , na który składają się:Wynagrodzenie za korzystanie z rzeczyRoszczenie o zwrot pożytkówRoszczenie o odszkodowanie z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczyPrzysługują one właścicielowi przeciwko posiadaczowi samoistnemu i zależnemu. Przesłanką jest bezprawne pozbawienie właściciela możności korzystania z rzeczy. Nie mają obiektywnego charakteru; powstają gdy posiadacz jest w złej wierze lub choćby dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy.Termin przedawnienia roszczeń uzupełniających wynosi 10 lat, z tym że ulega skróceniu w sytuacji, gdy rzecz znajdzie się ponownie w posiadaniu właściciela; wówczas wynosi rok od momentu odzyskania rzeczy.Posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi. Posiadacz taki może, przywracając stan poprzedni, zabrać przedmioty, które połączył z rzeczą, chociażby stały się jej częściami składowymi; właściciel nie może się temu sprzeciwić.Posiadacz w dobrej wierze, od chwili gdy dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiły nie z jego winy. Zobowiązany jest zwrócić pobrane odtąd pożytki, których nie zużył, jak też uiścić wartość tych, które zużył, a także wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał. Posiadacz ten jest odpowiedzialny za pogorszenie lub utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego. Posiadacz może żądać jedynie zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile właściciel wzbogaciłby się bezpodstawnie jego kosztem.Posiadacz w złej wierze jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył. Może żądać zwrotu jedynie nakładów koniecznych.Hasła kluczowe:ochrona praw właściciela, ochrona własności, roszczenie negatoryjne, roszczenie windykacyjne, środki ochrony prawa własności, środki ochrony własności, własność

Masz pytania?

Skontaktuj się z naszym ekspertem

/
/